Kolonoskopija

Šta je kolonoskopija?

Kolonoskopija je dijagnostička procedura koja omogućava ljekaru da pregleda kompletno debelo crevo. Kolonoskopijom se precizno dijagnostikuju razna oboljenja kolona kao što su dobroćudni i zloćudni tumori, zapaljenska oboljenja, kao i različite vrste krvarenja. Kolonoskopija je i pregled izbora u ranom otkrivanju karcinoma kolona koji je kod nas drugi razlog smrtnosti od malignih oboljenja, i četvrti najčešći maligni tumor kod muškaraca i žena.

Procedura se izvodi pomoću posebne vrste endoskopa koja se naziva kolonoskop, koji je dugačak fleksibilni instrument koji na svom vrhu ima specijalno osvetljenje i kameru pomoću koje se slika prenosi na monitor. Tokom pregleda u debelo crijevo se ubacuje vazduh koji ga proširi tako da se sluzokoža može precizno pregledati. Kolonoskop se uvodi kroz rektum i potom se pregleda kompletno debelo crevo. Ovim pregledom je moguće uzeti isječke slozokože, ili skinuti polipe. Daljim pregledom ovih tkivnih uzoraka moguće je postaviti pravilnu dijagnozu koja omogućava dalje liječenje bolesnika.

Anatomija kolona (debelog crijeva)

Debelo crevo ili kolon sastoji se iz sledećih segmenata:

Cekum: početni deo kolona u koji se uliva tanko crevo
Ascedentni (ushodni) kolon. Deo crijeva koji se nalazi u desnom delu trbuha i penje se put nagore.
Transverzalni (poprečni) kolon. Deo kolona koji se proteže sa desne na levu stranu trbuha.
Descedentni (nishodni) kolon. Deo kolona koji se nastavlja na transverzalni i spušta se niz levu strnu trbuha put nadole.
Sigmoidni kolon. Ovaj deo kolona je naziv dobio po svom obliku koji podseća na slovo S. Sigmoidni kolon povezuje descedentni kolon i rektum.
Rektum je završni deo debelog crijeva koji se završava analnim kanalom.

Vodič za rano otkrivanje raka debelog crijeva

Vodič za ranu detekciju raka debelog crijeva, koji je preporučen od strane Američkog udruženja za maligne tumore, preporučuje da muškarci i žene nakon 50 godine obavezno moraju sprovjesti neki od navedenih dijagnostičkih testova.

Test na okultno fekalno krvarenje (FOBT) svake godine ili fekalni imunohistohemijski test (FIT) i fleksibilnu sigmoidoskopiju svakih 5 godina
FOBT ili FIT svake godine
Fleksibilnu sigmoidoskopiju svakih 5 godina
Irigografiju (rendgenski pregled debelog crijeva) svakih 5 godina
Kolonoskopiju svakih 10 godinu

Ukoliko imate neki od navedenih faktora rizika za nastanak raka debelog crijeva trebalo bi da testove za rano otkrivanje ovog oboljenja sprovedete ranije kao i da se češće ispitujete.

Postojanje naslednih faktora, odnosno ako je neko od vaših roditelja ili najbližih rođaka obolio od raka debelog crijeva prije 60. godine ili ako su postojala dva slučaja oboljevanja od raka debelog crijeva kod dva bliska rođaka u bilo kojoj životnoj dobi
Porodično nasljeđivanje sindroma raka debelog crijeva, kao što su familijarna adenomatozna polipoza kolona (FAP) ili heriditarni nepolipoidni kolorektalni karcinom
Ranije oboljevanje od raka debelog crijeva ili adenomatoznih polipa kolona
Oboljevanje od hroničnih zapaljenskih bolesti crijeva kao što su Kronova bolesti ili ulcerozni kolitis

Razlozi za kolonoskopiju

Kolonoskopijom možemo detektovati postojanje polipa, tumora, ulceracija, zapaljenja, divertikuluma (proširenja) ili suženja debelog crijeva. Takođe, kolonoskopija je i jedan od pregleda kod ispitivanja hroničnih dijareja, krvarenja iz digestivnog trakta (posebno prisustva svježe crvene krvi u stolici), a sprovodi se i nakon operacija zbog raka debelog crijeva.

Kolonoskopija je često indikovana nakon sigmoidoskopije ili irigografije, kada je potrebno kompletirati ispitivanje, odnosno uzeti adekvatne tkivne isječke.

Rizici procedure

Kao i kod svake invazivne procedure mogu nastupiti komplikacije. Najčešće se sljedeće komplikacije:

Perzistentno krvarenje nakon skidanja polipa ili uzimanja tkivnih isječaka (biopsija)
Perforacija debelog crijeva (retko)
Mučnina, povraćanje, podrigivanje uzrokovani sredstvima koja se koriste za pripremu bolesnika za kolonoskopiju
Različite reakcije na sedative ili druge ljekove koji se daju prilikom procedure

Ukoliko imate udružena oboljenja kardiorespiratornog sistema porazgovrajate sa vašim ljekarom o nekim dodatnim rizicima za procedure.

Određena stanja kao što su dolje navedena mogu otežavati izvođenje kolonoskopije.

Upotreba klizmi koje iritiraju sluzokožu debelog crijeva
Prethodna upotreba barijuma kod irigografije kolona (rendgenskog kontrastnog snimanja debelog crijeva)
Neadekvatna priprema debelog crijeva za proceduru
Promjene na kolonu ili oko njega koji mogu dovesti do nemogućnosti da se kolonoskopom ispita kompletno debelo crijevo kao što su suženja, priraslice ili hronična zapaljenska oboljenja kolona

Prije procedure

Vaš ljekar će vam objasniti detalje procedure, postavite pitanja ukoliko ih imate
Bićete zamoljeni da potpišete pismeni pristanak za izvođenje kolonoskopije. Pročitajte formular pažljivo i postavite pitanja ukoliko imate neke nejasnoće
Od Vas se traži da 8 časova prije endoskopije ne jedete i ne pijete. Ukoliko se procedura izvodi ujutro, ne bi trebalo da večerate posle ponoći. U nekim slučajevima dobićete dodatne instrukcije u vezi eventualnog posebnog režima ishrane
Ukoliko ste trudni, ili sumnjate na trudnoću obavezno obavestite ljekara
Navedite Vašem ljekaru sve ljekove koje uzimate (prepisane i one koje uzimate na sopstvenu ruku).
Obavezno obavjestite vašeg ljekara ukoliko ste alergični na pojedinke ljekove, posebno anestetike (lokalne ili opšte)
Obavezno obavjestite Vašeg ljekara ukoliko ste imali problema sa koagulacijom (zgrušavanjem krvi). Takođe, neophodno je da navedete ukoliko uzimate antikoagulatnu terapiju,odnosno ljekove poput Aspirina, Farina, Sintroma, Kardiopirina, Brufena, Diklofena i sličnih ljekova koji mogu da utiču na zgrušavanje krvi. Ponekad je neophodno obustaviti ovu terapiju nekoliko dana prije kolonoskopije

Od ljekara ćete dobiti uputstva za pripremu debelog crijeva za pregled. Priprema podrazmeva uzimanje specijalnih tečnosti, posebnu dijetu i korištenje klizmi.
Bolesnici sa oboljenjima srčanih zalistaka prije procedure u nekim slučajevima treba da uzimaju protektivne antibiotike
Procedura može da se izvodi u potpuno budnom stanju ili u sedaciji. Ukoliko dobijate sedaciju potreban Vam je neko da Vas odveze kući nakon pregleda
Ukoliko imate neka druga propratna oboljenja, u skladu sa Vašim trenutnim opštim stanjem, ljekar koji izvodi endoskopiju može zahtjevati posebnu pripremu za pregled

Za vrijeme procedure

Kolonoskopija se može izvoditi u ambulantnim uslovima, odnosno u sklopu ispitivanja kada je pacijent na bolničkom liječenju.

Obavljanje kolonoskopije sprovodi se na sljedeći način:

Bićete zamoljeni da skinete odeću, nakit ili bilo šta što može da ometa izvođenje pregleda. Ukoliko nosite zubnu protezu koja se skida, bićete zamoljeni da je skinete za vrijeme pregleda
Ukoliko se procedura izvodi u sedaciji (anesteziji), u ruku pacijenta plasira se intravenski posebna igla (braunila) putem koje dobijate određene sedative (anestetike)
U toku procedure mjeri se frekvenca srčanog rada, krvni pritisak, broj repiracija (udaha), odnosno nivo oksigenacije krvi (tkivna saturacija)
Na posebno dizajniranom krevetu za kolonoskopiju ležaćete na Vešem lijevom boku sa koljenima maksimalno savijenim ka bradi
Kolonoskopom se ulazi kroz analni kanal, potom u rektum i ostatak debelog crijeva. U toku procedure možete osjetiti blag bol, pritisak ili grčeve u trbuhu. Diskomfor u toku pregleda je blaži ukoliko se daju sedativi.
U toku pregleda dišite polako, uz duboke udahe jer se na taj način opušta muskulatura trbuha i ublažava neugodnosti u toku pregleda. Ljekar će vas možda u toku pregleda zamoliti da promjenite položaj da bi se olakšao dalji prolazak kolonoskopa.
U toku pregleda u kolon se ubacuje vazduh da bi se olakšao pregled sluzokože. Takođe, vrši se ispiranjem mlazom vode da bi se dodatno očistili nabori sluzokože.
Ljekar prilikom pregleda može napraviti video zapis i napraviti fotografije preko posebnih kompjuterskih programa. Ukoliko se u toku pregleda dijagnostikuje postojanje polipa, ist se mogu odstraniti ili se sa njih uzimaju isečci.

Nakon procedure

Nakon procedure bićete odvedeni u prostoriju za posmatranje i odmor. Provjerava se krvni pritisak, frekvencija srčanog rada, te ritam disanja. Kada su ovi parametri uredni, možete da krenete kući. Ukoliko je procedura rađena u sedaciji, neophodno je obezbjediti pratnju koja će vas odvesti kući.

Nakon pregleda potrebno je da nekoliko sati ne jedete kao i da 24 sata izbegavate hranu bogatu vlaknima.

Možda ćete osjećati pojačanu nadutost i flatulenciju (ispuštanje gasova). Ovo je normalno. Šetnja i kretanje pomažu.

Izbegavajte konzumaciju alkohola najmanje 24 sata ukoliko ste u toku pregleda dobijali sedaciju.

Uzimajte više tečnosti nakon kolonoskopije da bi ste nadoknadili gubitak tečnosti nastao u toku pripreme za kolonoskopiju.

Ukoliko primjetite nešto od dolje navedenog nakon procedure obavezno obavjestite Vašeg ljekara:

Povišena telesna temperatura i/ili groznica
Učestale krvave stolice
Bol u trbuhu i/ili nadimanje
Nemogućnost ispuštanja gasova

Nakon kolonoskopije Vaš ljekar će vam dati dodatna uputstva ukoliko to Vaša situacija zahtjeva.