Endoskopija gornjeg digestivnog sistema

Šta je ezofagogastroduodenoskopija (endoskopija gornjeg digestivnog trakta)

U svakodnevnom govoru kortisti se pojam endoskopija, i on se najčešće odnosi na ezofagogastroduodenoskopiju, odnosno endoskopiju gornjeg digestivnog trakta.

Ezofagogastroduodenoskopija (EGDS) je dijagnostička procedura koja omogućava ljekaru (endoskopisti) da najadekvatnije dijagnostikuje i liječi probleme gornjeg digestivnog trakta. Doktor koristi dugi, fleksibilni instrument koji ima sopstveni izvor svjetlosti i naziva se endoskop. Endoskop se plasira kroz usta i ždrelo, u jednjak, želudac sve do početnog dijela dvanaestopalačnog crijeva. Na ovaj način moguće je kompletno ispitati unutrašnjost navedenih oragana i dijagnostikovati različita oboljenja. Endoskopijom se može detaljno proceniti prisutnost ili odsutnost zapaljenja cijelog gornjeg digestivnog trakta: jednjaka (ezofagitis), želuca (gastritis), ili dvanaestopalačnog crijeva (duodenitis). Ovom dijagnostičkom procedurom se takođe procjenjuju i promjene morfologije, odnosno postojanje suženja (stenoza), čireva (ulkusa), polipa ili tumora.

Pored samog pregleda u toku endoskopije kroz instrument je moguće ubaciti različite posebno prilagođene instrumente koji služe za uzimanje isečaka tkiva (biopsija), uklanjanje stranih tela, zaustavljanje krvarenja i sprovođenje širenja (dilatacije) suženih dijelova gornjeg digestivnog trakta. Današnji moderni endoskopi sliku projektuju preko video sistema na poseban monitor koji nudi uvećanje i zamrzavanje slike, kao i pravljenje fotografija ili video zapisa čime se omogućava velika dijagnostička preciznost.

O gornjem digestivnom traktu

Varenje je process koji podrazmijeva usitnjavanje i razlaganje hrane do dovoljno sitnih partikula koje naše tijelo kasnije koristi da gradi i održava ćelije, te obezbjeđuje energiju organizmu. Varenje započinje u usnoj duplji a završava u tankom crijevu gdje se potpuno obrađeni produkti unete hrane apsorbuju u krvotok. Varenje podrazumijeva žvakanje hrane, prolaz hrane kroz digestivni trakt, te njeno hemijsko razlaganje od krupnih u sitne molekule.

Hrana i tečnost se kroz digestivni trakt pokreću posebnim talasastim pokretima koji se nazivaju peristaltika. Proces ingestije hrane odvija se kroz niz sljedećih dješavanja.

• Početak varenja označava se aktom gutanja. Prva faza akta gutanja je svjesno kontrolisan pokret, ali se dalji tok unosa hrane odvija kroz niz refleksnih mehanizama.
• Jednjak je organ koji počinje sa ovalnim mišićem koji se naziva gornji ezofagealni sfinkter (stezač) ima ulogu da transportuje hranu iz ždrijela u želudac. Jednjak je mišićna cijev koja ima specifičnu građu i aktivnu motornu funkciju.
• Na prelazu jednjaka u želudac nalazi se prstenasta mišićna struktura koju nazivamo donji ezofagealni sfinkter. Kada hrana prolazi kroz jednjak, ovaj mišić se opušta i dozvoljava nesmetan prolaz hrani u želudac.
• U želucu hrana se skladišti, miješa i potom aktivno transportuje u tanko crijevo, gdje se varenje završava.
• U tankom crijevu hrana se razlaže nizom hemijskih procesa koji su potpomognuti sokovima iz pankreasa (gušterače) i jetre.

Šta su razlozi za endoskopiju

Ezofagogastroduodenoskopija se izvodi u cilju detekcije strukturalnih, odnosno promjena u građi i funkcionalnih abnormlanosti jednjaka, želuca i početnog dijela dvanaestopalačnog creva. Najčešći simptomi zbog kojih se pacijenti javljaju na endoskopiju su:

• Otežano gutanje
• Bol iza grudne kosti koji nije kardiorespiratornog porekla
• Osjećaj gorušice i vraćanja hrane iz želuca u jednjak
• Gubitak apetita i tjelesne težine
• Bol u gornjem dijelu trbuha
• Nadimanje i otežano varenje
• Učestalo povraćanje
• Povraćanje krvi i pojava crne stolice

Endoskopija može imati i terapeutske svrhe. Ovom metodom je moguće:

• zaustaviti krvarenje iz gornjih partija digestivnog trakta
• odstraniti polipe (tumorske izraštaje)
• proširiti suženja koja onemogućavaju normalno gutanje
• odstraniti strana tijela (zaglavljenu hranu ili zadesno progutane objekte)
• načiniti lasersku terapiju
• plasirati perkutanu gastrostomu (cijev za ishranu preko prednjeg trbušnog zida)

Obavezno je da se tokom endoskopskog pregleda uzmu isječci tkiva (biopsije). Ovi isječci se potom posebno histološki obrađuju, a na osnovu njih dobijamo dodatne podatke, često nezamenjive i neophodne u daljem toku liječenja pacijenta.

Rizici endoskopije

Kao kod svake invazivne procedure, pa tako i gornje endoskopije mogu nastupiti komplikacije. Neke od mogućih komplikacija tokom ili neposredno nakon endoskopske procedure su:

• Infekcija
• Krvarenje
• Perforacija (nastanak pukotine u zidu) duodenuma, jednjaka, ili želuca

Pacijenti koji su alergični na određene ljekove, kontrastna sredstva, jod ili neke druge susptance bi pre pregleda trebalo da o ovome obavijeste ljekara koji obavlja pregled. Takođe, mogući su i drugi rizici posebno kod bolesnika sa srčanim i plućnim oboljenjima. Prije procedure o svim svojim bojaznima vezanim za endoskopiju obavezno je razgovarati sa ljekarom.

Pre procedure

• Vaš ljekar će Vam objasniti detalje procedure i dati Vam mogućnost da postavite pitanja vezana za endoskopiju.
• Bićete zamoljeni da potpišete pismeni pristanak za izvođenje endoskopije. Pročitajte formular pažljivo i postavite pitanja ukoliko imate neke nejasnoće.
• Obavezno obavijestite vašeg ljekara ukoliko ste alergični na pojedinke ljekove, posebno anestetike (lokalne ili opšte)
• Od Vas se traži da 8 časova prjie endoskopije ne jedete i ne pijete. Ukoliko se procedura izvodi ujutro, ne bi trebalo da večerate posle ponoći. U nekim slučajevima dobićete dodatne instrukcije u vezi eventualnog posebnog režima ishrane.
• Ukoliko ste trudni, ili sumnjate na trudnoću obavezno obavijestite lekara
• Navedite Vašem ljekaru sve ljekove koje uzimate (prepisane i one koje uzimate na sopstvenu ruku).
• Obavezno obavijestite Vašeg lekara ukoliko ste imali problema sa koagulacijom (zgrušavanjem krvi). Takođe, neophodno je da navedete ukoliko uzimate antikoagulatnu terapiju, odnosno ljekove poput Aspirina, Farina, Sintroma, Kardiopirina, Brufena, Diklofena i sličnih lekova koji mogu da utiču na zgrušavanje krvi. Ponekad je neophodno obustaviti ovu terapiju nekoliko dana prije endoskopije.
• Bolesnici sa oboljenjima srčanih zalistaka prije procedure u nekim slučajevima treba da uzimaju protektivne antibiotike.
• Procedura može da se izvodi u potpuno budnom stanju ili u analgosedaciji (površna anestezija). Ukoliko dobijete analgosedaciju potreban Vam je pratilac da Vas odveze kući nakon pregleda.
• Ukoliko imate neka druga propratna oboljenja, u skladu sa Vašim trenutnim opštim stanjem, lekar koji izvodi endoskopiju može zahtjevati posebnu pripremu za pregled.

Tokom procedure

Endoskopija gornjeg digestivnog trakta može se izvoditi u ambulantnim uslovima, odnosno u sklopu ispitivanja kada je pacijent na bolničkom lečenju.

Obavljanje endoskopije sprovodi se na sledeći način:

• Bićete zamoljeni da skinete odjeću, nakit ili bilo šta što može da ometa izvođenje pregleda. Ukoliko nosite zubnu protezu koja se skida, bićete zamoljeni da je skinete za vrijeme pregleda.
• Ukoliko se procedura izvodi u sedaciji (površnoj anesteziji), u ruku pacijenta plasira se intravenski posebna igla (braunila) putem koje dobija potrebne sedative (anestetike)
• U toku procedure mjeri se frekvenca srčanog rada, krvni pritisak, broj repiracija (udaha), odnosno nivo oksigenacije krvi (tkivna saturacija).
• Na posebno dizajniranom endoskopskom stolu ležaćete na Vašem lijevom boku sa glavom savijenom unaprijed.
• Lokalni anestetik, kojim se anestezira usna duplja, daje se neposredno prije početka pregleda. Može biti u formi spreja ili gela, i nanosi se direktno na zadnji zid grla i služi da ublaži osjećaj neprijatnosti dok endoskop prolazi kroz ždrelo. Sprej ili gel imaju gorak ukus koji može biti neprijatan; zadržite dah u momentu aplikacije anestetika, na taj način ćete ublažiti neprijatnost ukusa.
• U toku pregleda niste u mogućnosti da gutate pljuvačku koja se sliva niz grlo. Pljuvačka se u toku pregleda povremeno evakuiše posebnom tankom aspiracionom sondom.
• U usta se plasira posebni plastični štitnik za aparat, koji treba da zagrizete. Ovaj plastični štitnik ne dozvoljava da zagrizete endoskop, ali i štiti vaše zube.
• Onog momenta kada osetite utrnulost grla, i kada počne da djeluje sedacija, endoskopom se pod direktnom vizijom polako ulazi kroz ždrelo u jednjak, potom želudac i dvanaestopalačno crijevo, dok se slika preko video sistema reprodukuje na ekranu.
• U toku pregleda možete osjetiti jaču nadutost i pritisak u gornjim partijama trbuha. To se dješava zbog činjenice da se endoskopom ubacuje vazduh da bi se jednjak, želudac i dvanaestopalačno crijevo dovoljno raširili da se mogu adekvatno i detaljno pregledati u cjelosti.
• Ukoliko se u toku pregleda uzimaju biopsije, ili se izvodi neka od interventnih procedura (dilatacija, zaustavljanje krvarenja, vadjenje stranog tijela) procedura može trajati nešto duže.
• Po završetku procedure, vazduh koji je ubačen u toku pregleda maksimalno se aspirira i endoskop se izvlači.

Nakon procedure

Nakon procedure bićete odvedeni u prostoriju za posmatranje i odmor. Provjerava se krvni pritisak, frekvencija srčanog rada, te ritam disanja. Kada su ovi parametri uredni, možete da krenete kući. Ukoliko je procedura rađena u sedaciji, neophodno je obezbjediti pratnju koja će vas odvesti kući.

Nije dozvoljeno da jedete ili pijete dok osećaj utrnulosti grla ne prođe u potpunosti. Narednih nekoliko dana možda ćete imati pojačanu osjetljivost i bol u grlu. Ovaj osjećaj je normalan nakon procedure.

Ukoliko primjetite nešto od dolje navedenog nakon procedure obavezno obavijestite Vašeg ljekara:

• Povišena telesna temperatura i/ili groznica
• Crvenilo, otok ili krvarenja sa mjesta gdje Vam je plasirana igla za intravenski anestetik
• Crna, katranasta ili krvava stolica
• Otežano gutanje
• Bol u grlu ili grudima koji se postepeno pojačava